1 maja 2006 r. Portugalia w pełni otworzyła swój rynek pracy dla obywateli Polski. Oznacza to, że obywatele polscy nie potrzebują zezwolenia na pracę, aby podjąć legalne zatrudnienie w Portugalii i mogą w pełni korzystać ze wszystkich praw wynikających z unijnych zasad swobody przepływu pracowników oraz usług. Mają te same przywileje, co pracownicy portugalscy, w szczególności dotyczy to przywilejów związanych z warunkami pracy, płacy i ubezpieczeń społecznych. Obywatele Polski, podobnie jak inni obywatele pochodzący z nowych krajów Unii Europejskiej, uzyskują preferencje w dostępie do portugalskiego rynku pracy, przed obywatelami pochodzącymi z krajów trzecich. Członkowie rodziny pracownika z nowego kraju członkowskiego również otrzymują dostęp do portugalskiego rynku pracy.
Obywatele UE maja prawo przebywać na terenie Portugalii do 3 miesięcy na podstawie ważnego paszportu lub dowodu osobistego. Aczkolwiek, jeżeli zamierzają przebywać w Portugalii dłużej niż 3 miesiące muszą się zwrócić do lokalnego Oddziału Urzędu ds. Cudzoziemców i Granic (Direcção ou Delegação Regional do Serviço de Estrangeiros e Fronteiras - SEF) lub Urzędu Miasta (Câmara Municipal - nie wszystkie Urzędy Miast wydają tego typu dokumenty) z wnioskiem o wydanie Karty Pobytu Obywatela Unii Europejskiej (Certificado de Registo) - rejestracja pobytu obywatela UE. Karta jest wydawana na 5 pięć lat lub na przewidywany okres pobytu.
Dokumenty niezbędne do uzyskania Karty Pobytu: ważny paszport lub inny dowód tożsamości; oświadczenie złożone przez aplikanta pod przysięgą o tym, że: jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę lub prowadzi działalność gospodarczą, lub posiada wystarczające zabezpieczenie finansowe na utrzymanie siebie i swojej rodziny, lub pobiera naukę w państwowej lub prywatnej szkole i posiada wystarczające zabezpieczenie finansowe na utrzymanie siebie i swojej rodziny.
Obywatele polscy, na równi z obywatelami Wspólnoty, mogą również w pełni korzystać z ofert pracy znajdujących się w dyspozycji urzędów pracy, a także z różnych form szkolenia zawodowego i programów zatrudnienia organizowanych przez Instytut Zatrudnienia i Szkolenia Zawodowego (IEFP) (Instituto de Emprego e Formação Profissional). W tym celu muszą zarejestrować się w lokalnym Centrum Pracy (Centro de Emprego).
Każdy, kto zamierza podjąć zatrudnienie w Portugalii, powinien posiadać numer Identyfikacji Podatkowej (Número de Contribuinte, znany również jako Número de Identificacao Fiscal - NIF). W tym celu należy złożyć podanie wraz z paszportem lub dowodem osobistym i informacją o miejscu zamieszkanie w Portugalii, do Wydziału Finansowego (Repartiçao de Finanças).
Rodzaje umów o pracę
W Portugalii legalną pracę może podjąć osoba, która ukończyła 16 lat i posiada również ukończone obowiązkowe kształcenie. Po 18 roku życia możliwe jest podjęcie pracy nawet bez ukończonego obowiązkowego kształcenia.
Portugalskie prawo pracy wymaga formy pisemnej umowy o pracę w przypadku umowy na czas określony, na zastępstwo lub wykonanie określonej pracy, w niepełnym wymiarze czasu pracy i telepracę. Tylko umowa na czas nieokreślony nie wymaga zachowania formy pisemnej.
Umowa na okres próbny powinna być zawarta w formie pisemnej . Pozwala na rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez obie strony. Długość umowy o pracę zależy od rodzaju umowy o pracę.
Umowa na czas określony powinna być zawarta na minimum 6 miesięcy. Dopuszczalne jest również zawarcie umowy na okres krótszy, ale tylko w ściśle określonych prawem przypadkach: praca sezonowa, czasowe lub wyjątkowe zwiększenie ilości pracy, czasowe zastępstwo za pracownika. Maksymalny okres trwania umowy na czas określony wynosi 6 lat - łącznie z przedłużeniami. Jeżeli po tym okresie pracownik wykonuje pracę bez formalnego przedłużenia umowy dłużej niż 15 dni, umowa na czas określony staje się automatycznie umową na czas nieokreślony. Umowa na czas określony zostaje automatycznie przedłużona na ten sam okres, na który została zawarta, jeżeli pracodawca - co najmniej na 8 dni przed upływem terminu umowy - nie powiadomi pracownika w formie pisemnej, że nie zamierza przedłużyć kontraktu. Nie ulegają automatycznemu przedłużeniu umowy zawarte na okres krótszy niż 6 miesięcy.
Umowa na czas nieokreślony powinno generalnie być zawarta w formie pisemnej, ale nie jest to wymóg konieczny. Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartą na czas nieokreślony wynosi 90 dni dla większości pracowników, 180 dni dla pracowników wykwalifikowanych, 240 dni dla kadry kierowniczej oraz profesjonalistów.
Umowa na zastępstwo lub wykonanie określonej pracy - Umowa jest zawierana na czas nieobecności zastępowanego pracownika lub wykonanie określonej działalności, projektu, pracy lub zadania wymienionego w umowie. Nie zawiera daty zakończenia umowy - pracownik pozostaje do dyspozycji pracownika tak długo, jak wymaga dana sytuacja.
Umowy w niepełnym wymiarze czasu pracy - Za pracę w niepełnym wymiarze czasu uważa się wykonywanie pracy w wymiarze nie większym niż 75% ustawowego czasu pracy. Pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy mają te same prawa i ochronę jak pracownicy zatrudnieni na cały etat. Wynagrodzenie nie może być niższe niż odpowiedni procent wynagrodzenia, wypłacanego przy pełnym wymiarze czasu pracy.
Umowa na wykonywanie telepracy - Coraz popularniejszą formą pracy jest telepraca, czyli praca wykonywana poza siedzibą pracodawcy przy użyciu nowoczesnych technologii komunikacyjnych. Umowa o telepracę zawierana jest maksymalnie na okres 3 lat. Obie strony mogą bez żadnych dodatkowych formalności wypowiedzieć umowę w ciągu pierwszych 30 dni.
Tymczasowe zatrudnienie - Tymczasową umową o pracę związane są trzy strony: tymczasowa agencja pracy, pracownik i firma zatrudniająca. Jeżeli pracownik wykonuje pracę przez 10 dni po zakończeniu terminu określonego w umowie bez nowej umowy, praca ta traktowana jest jako podstawa nowej umowy. Umowa musi być zawarta w formie pisemnej oraz podpisana przez pracownika i firmę zatrudniającą.
Zatrudnienie związane z podróżą - Zatrudnienie w sektorze morskim, kolejowym, transportowym, związanym z obsługą ruchu pasażerskiego jest regulowane układami zbiorowymi pracy. Układy zbiorowe określają godziny pracy, zwrot kosztów zakwaterowania i dziennych wydatków związanych z podróżą.
Zatrudnienie artystów i aktorów - Artyści i aktorzy należą do grupy zawodów niezależnych, aczkolwiek niektórzy podpisują długoterminowe umowy z firmami (teatry, opery, itp.). W Portugalii istnieją agencje zajmujące się rekrutacją artystów i aktorów do pracy przy określonym przedstawieniu (film, sztuka, pokaz). Zwykle zawierane są krótkoterminowe umowy o pracę, których warunki uzależnione są od długości przedstawienia i częstotliwości występu danego aktora lub artysty w przedstawieniu.
Staż - Część szkół wyższych wymaga, aby studenci ostatniego roku studiów odbyli staż w określonej firmie. Ponadto warunkiem podjęcia pracy w niektórych zawodach (np. prawnicy) lub prowadzenia samodzielnej praktyki (np. lekarze) jest odbycie stażu po ukończeniu nauki. Stażyści mogą otrzymywać wynagrodzenie lub dodatek wypłacany przez państwo lub inną organizację, aczkolwiek niektórzy wykonują pracę bez żadnego wynagrodzenia.
Praca w domu - Opiera się głównie na prowadzeniu działalności gospodarczej w domu, np. opieka nad dziećmi, prywatni nauczyciele, przepisywanie tekstów na komputerze, tłumaczenia.
Pomoc domowa - Prywatne gospodarstwa domowe rzadko zatrudniają pracowników. Warunki pracy dla pomocy domowej określone są przez prawo. Do obowiązków pomocy domowej należy przygotowywanie posiłków dla rodziny, pranie, sprzątanie, prasowanie, opieka nad dziećmi i osobami starszymi itd. Umowa na wykonywanie prac domowych zawiera 90- dniowy okres próbny, chyba że obie strony postanowią skrócić ten okres lub zrezygnować z niego. W Portugalii nie jest popularne zatrudnienie w ramach au pair.